مدیریت ریسک، فرآیند مدیریتی اساسی است که به سازمان‌ها برای اجرا و زمان‌بندی پروژه‌ها یا فعالیت‌های مختلف کمک می‌کند تا خطرات بالقوه‌ی با تأثیر منفی را شناسایی کرده و تاثیرات هرکدام را ارزیابی کنند تا در صورت احتمال بروز خطرهای بزرگ، قابل کنترل باشند. هدف اصلی شاخه مدیریت ریسک، کاهش احتمال وقوع رویدادهای ناخواسته است تا در صورت بروز، اثرات منفی آنها کاهش یابد. این کنترل‌ها برای مواجهه با ریسک‌ها و در شاخه مدیریت ریسک صورت و با برنامه ریزی صورت می‌پذیرد که risk-management نامیده می‌شود.
نقش مدیریت ریسک در موفقیت سازمان‌ها
مهم‌ترین ضرورت مدیریت ریسک در برنامه ها و استراتژی های سازمانی است که نقشی حیاتی در موفقیت سازمان‌ها دارد. این قسمت از مدیریت سازمانی، با کم‌کردن مخاطرات، احتمال دستیابی به اهداف را افزایش داده و ریسک بروز شکست را کاهش و حتی از بروز آن جلوگیری می‌نمایند. دقت نمایید که مدیریت ریسک باید در تمام سطوح سازمان بررسی گردد و مدیریت ریسک های قسمتهای مختلف ترکیب شود تا اثربخش‌تر گردد.
اهمیت مدیریت ریسک
تا اینجا درباره نقش مدیریت ریسک در سازمان صحبت کردیم ولی هزینه کردن برای این قسمت از سازمان تا کجا منطقی است؟ حد تحمل هزینه ها برای آن چقدر است؟ بهتر است مزایای و معایب آن را بررسی کنیم تا درباره اهمیت آن آگاهانه‌تر تصمیم‌گیری نماییم. از مهم‌ترین تاثیرات مدیریت ریسک در سازمان‌ها، موارد زیر است:
– افزایش شانس دستیابی سریع به اهداف
– بهبود کارایی به همزمان با کاهش هزینه‌های مختلف (پول، زمان، نیروی انسانی و …)
– افزایش انعطاف‌پذیری
– ارتقای وجهه عمومی
– بهبود تصمیم‌گیری و فرهنگسازی در سازمان
هرکدا از این موارد بسیار مهم بوده و با پیشگیری از هرکدام از این مسائل می تواند از چالش های اجتناب پذیری جلوگیری نماید.
انواع ریسک‌های مدیریتی در سازمان‌ها
ریسک‌های مدیریتی را به صورت های مختلفی می توان دسته بندی نمود که رایج ترین نوع دسته بندی، از نقطه نظر منشا، اثر ریسک، احتمال وقوع، و شدت است.
هرکدام از این نوع مرزبندی‌ها به خاطر ویژگی‌ها و راه‌حل‌های خاص خود اهمیت دارند. برخی از دسته‌بندی‌های معمول عبارتند از:
1. ریسک‌ها بر اساس منشاء به دو دسته ریسک‌های داخلی و ریسک‌های خارجی.
2. ریسک‌ها بر اساس اثر به سه دسته ریسک‌های عملیاتی، ریسک‌های استراتژیک و ریسک‌های مالی.
3. اگر بخواهیم بر اساس احتمال وقوع ریسک‌ها را دسته‌بندی نماییم: ریسک‌های با احتمال بالا، با احتمال متوسط، ریسک‌های با احتمال پایین.
4. بر اساس شدت اثر نیز ریسک‌ها به سه حالت ریسک با اثر بالا، متوسط و با اثر پایین تقسیم بندی می شود.
همچنین ریسک‌های مدیریتی را طبق صنعت تان، اندازه سازمان و سایر معیارهای سازمانی نیز می‌توان دسته بندی و تقسیم نمود.
انواع مدیریت ریسک
انواع استراتژی به کار رفته در مدیریت ریسک به چهار دسته اصلی قابل تقسیم هستند:
1. اجتناب از ریسک
در مرحله اول مدیریت سعی می‌شود از بروز ریسک جلوگیری و پیشگیری نمود. این نوع از مدیریت ریسک از طریق شناسایی و حذف ریسک‌های بالقوه و با تغییر فعالیت‌ها یا مدیریت فرآیند شروع می‌شود تا امکان بروز ریسک ها کاهش یابد. همچنین اقداماتی مانند انتخاب تأمین‌کنندگان یا همراهان تجاری کم‌خطر از جمله اقدامات پیشگیرانه محسوب می‌شود.
2. کاهش ریسک
در قدم بعدی، بهتر است احتمال یا شدت وقوع ریسک را کاهش دهیم. این کار از طریق طرح های حمایتی مانند خرید بیمه یا ایجاد و اجرای کنترل‌های داخلی و ایجاد برنامه‌های پیش‌بینی و پاسخ به بحران صورت می پذیرد.
3. انتقال ریسک
انتقال ریسک به سمت دیگری مانند شرکت بیمه از طریق خرید بیمه، بستن قرارداد با طرف‌های ثالث برای انجام فعالیت‌های پرخطر و ورود به معاملات مشتقه.
4. پذیرش ریسک:
ریسک زمانی مقبول خواهد بود که مزایای بالقوه آن بیشتر از هزینه‌های بالقوه آن باشد. به زبانی دیگر زمانی سازمان قبول یک پروسه ریسک‌دار را قبول می کنند که تهیه منابع برای پوشش مشکلات احتمالی، عاقلانه باشد. اقداماتی مانند بیمه‌‌کردن و در نظر گرفتن برنامه‌ای برای فرار و درست کردن ضرر داشته باشیم.
بنابراین ریسک کردن زمانی عاقلانه خواهد بود که در نتیجه ارزیابی و آزمایش‌های دقیق‌تر، مزایای بالقوه آن از هزینه‌های احتمالی بیشتر تشخیص داده شود.
لینک دانلود 5 اپلیکیشن رایگان مدیریت ریسک و فرایند
فرآیند یا چرخه مدیریت ریسک چیست
مدیریت ریسک در واقع یک فرآیند چرخه‌ای شامل مراحل شناسایی ریسک، ارزیابی، اولویت‌بندی، انتخاب استراتژی و تدوین برنامه عملیاتی است. در ادامه شرح هرکدام توضیح داده می‌شود:
در مرحله اول باید خطرات بالقوه با تأثیر منفی شناسایی شود. سپس احتمال وقوع و اثری که هرکدام از ریسک‌ها برجا خواهد گذاشت، ارزیابی گردد. در مرحله بعد، بر اساس نتایج ارزیابی‌ها، برای رسیدگی به ریسک‌ها اولویت‌ها تعیین گردد. توجه شود که برای مدیریت هر نوع ریسک، یک استراتژی منحصر بفرد باید انتخاب گردد. همچنین برنامه‌ای برای اجرای استراتژی‌های انتخاب باید اتخاذ کرد.
6. اجرا و نظارت بر برنامه
بعد از پیاده‌سازی برنامه‌ها لازم است بر عملکرد آنها نظارت داشت و در صورت ایراد و اشتباه، بازنگری کرده و بر اساس تغییرات محیطی و داخلی، فرآیندهای سازمانی را به‌روزرسانی نمود.
دقت کنید که چرخه مدیریت ریسک باید به طور مکرر انجام شود تا سازمان‌ها بتوانند ریسک‌های خود را به طور مؤثری مدیریت کرده. هرچه مدیریت ریسک، پرتکرار تر صورت پذیرد احتمال دستیابی به اهداف افزایش می‌یابد.
رابطه مدیریت ریسک با فرایندها
هر فعالیت یا فرایندی در سازمان با ریسک‌های متفاوتی همراه است. برای شناسایی کامل ریسک‌های سازمان لازم است ریسک‌های هر فرایند را به دقت بررسی کنیم. اقدامات لازم برای کاهش ریسک‌ها معمولاً در سطح فرایندها تعریف و اجرا می‌شوند.
با مدیریت ریسک و شناسایی آنها، نقاط ضعف فرایندها راحت‌تر قابل یافتن هستند. در واقع، مدیریت ریسک یک ابزار قدرتمند برای بهبود مستمر فرایندها و دستیابی به اهداف سازمان است.
|
|
|
راهکارها و استراتژی‌های مدیریت ریسک
بهترین راه برای مدیریت ریسک، دوری از آن در مرحله اول است. این کار از طریق شناسایی و حذف ریسک‌های بالقوه، تغییر فعالیت‌ها یا فرآیندها و انتخاب تأمین‌کنندگان یا همراهان تجاری کم‌خطر است.
انواع مدیریت ریسک سازمانی
علاوه بر چهار نوع اصلی عنوان شده، انواع دیگری از مدیریت ریسک سازمانی نیز وجود دارد که شامل موارد زیر می‌شود:
مدیریت ریسک عملیاتی
به مدیریت ریسک‌های مرتبط با فعالیت‌های هرروز سازمان مانند اقدامات لازم برای جبران اشتباهات انسانی، فرایند تعمیر خرابی تجهیزات و مسائل و مشکلات زنجیره تأمین.
مدیریت ریسک استراتژیک
به قسمت کاهش ریسک‌های مرتبط با اهداف بلندمدت سازمان مانند مسائل تغییرات اقتصادی، معضلات سیاسی، اجتماعی و حل مسائل پیش آمده با پیشرفت تکنولوژیکی مربوط به بخش مدیریت ریسک استراتژیک.
مدیریت ریسک مالی
مدیریت مسائل مربوط به ریسک‌های وضعیت مالی سازمان همچون ریسک نگه داشتن نقدینگی، ریسک تغییرات نرخ ارز و ریسک اعتباری در این دسته قرار می‌گیرد.
مدیریت ریسک پروژه
در هنگام عقد قرارداها، باید ریسک‌هایی مانند ریسک تأخیر، ریسک بودجه و ریسک دامنه در نظر گرفته شود و برای هرکدام ازآنها تدابیری اتخاذ گردد. مدیریت ریسک پروژه در این قسمت است.
نتیجه‌گیری
مدیریت ریسک یک ابزار ضروری برای هر سازمان در دستیابی به موفقیت‌های قابل توجه است. مدیریت ریسک شاخه‌ای از علم مدیریت است که با شناسایی، بررسی و کنترل ریسک‌های سازمان، از وقوع رویدادهای ناخواسته جلوگیری کرده و تاثیرات منفی آنها را کاهش دهد.
انتخاب استراتژی متناسب با توجه به نوع ریسک، احتمال وقوع و تاثیرات آن، توانایی تحمل سازمان از وقوع ریسک صورت می پذیرد. بهترین کار این است که با تکرار مستمر چرخه مدیریت ریسک، سازمان خود را در برابر خطرات محتمله محافظت کرده تا به اهداف خود دست پیدا کنید.