سلامت کبد یک جنبه بسیار حیاتی از سلامت جسمی است که بر تعادل سیستم بیولوژیکی بدن تأثیر شدیدی می‌گذارد. کبد عملکرد متعددی از جمله تصفیه خون، تولید صفرا و ذخیره مواد مغذی را بر عهده دارد. حفظ سلامت کبد از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا مشکلات آن می‌تواند به بیماری‌های جدی مانند چربی غیرالکلی، هپاتیت و سیروز منجر شود. از این رو، توجه به سبک زندگی سالم، مصرف متعادل غذا و جلوگیری از مصرف مواد مخدر و الکل، مهمترین راه‌ها برای حفظ سلامت کبد محسوب می‌شوند.
تغذیه صحیح نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت کبد ایفا می‌کند. مواد مغذی با ارزش غذایی بالا مانند میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها و فیبرهای مفیدی هستند که به حذف سموم از بدن کمک کرده و از کبد محافظت می‌کنند.
بدن ما، از چربی برای تولید انرژی و به عنوان عایقی در بسیاری از نواحی از جمله کبد پوشانده شده است. اگر چربی در کبد از حالت استاندارد بیشتر باشد؛ فرد دچار بیماری چربی کبد شده است. تغییر رژیم غذایی خط اول درمان برای این بیماری است.
انواع کبد چرب
دو نوع اصلی بیماری کبد چرب وجود دارد:
- بیماری کبد چرب الکلی (ARLD)
- بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)
همچنین ممکن است افراد باردار به نوعی از بیماری کبد چرب مبتلا شوند که به عنوان کبد چرب بارداری شناخته می‌شود. این عارضه نادر ممکن است در سه ماهه سوم یا اوایل دوره پس از زایمان رخ دهد. بیماری کبد چرب به کبد آسیب می‌رساند و از دفع سموم خون و تولید صفرا برای دستگاه گوارش جلوگیری می‌کند. زمانی که کبد نتواند این وظایف را به طور موثر انجام دهد، فرد در معرض خطر ابتلا به مشکلات دیگری در سراسر بدن خود قرار دارد.
طبق گفته انجمن گوارش آمریکا (AGA)، عوامل سبک زندگی از جمله رژیم غذایی و ورزش برای مدیریت NAFLD یا همان کبد چرب غیر الکلی کلیدی هستند. یک رژیم غذایی متعادل می‌تواند به پیشگیری از سوءتغذیه در افراد مبتلا به سیروز کبدی کمک کند. تحقیقات انجام شده نشان می دهند که تا 92٪ از افراد مبتلا به سیروز کبدی دچار سوء تغذیه هستند.
سلامت کبد، درمان یا پیشگیری؟
این موضوع خیلی وحشتناک است که هنوز هیچ درمان پزشکی برای بیماری کبد چرب غیر الکلی وجود ندارد! بنابراین مشخص است که داشتن یک رژیم غذایی سالم و ورزش منظم بهترین راه برای جلوگیری از شروع آسیب کبدی یا بهبود بیماری کبد در مراحل اولیه است.
حال که متوجه شدیم درمانی برای این بیماری وجود ندارد بهتر است با بایدها و نبایدهای رژیم غذایی آشنا شویم. در این قسمت مقاله به معرفی چندین ماده غذایی می‌پردازیم که در رده بهترین رژیم غذایی برای بیماری کبد چرب قرار دارد.
مواد غذایی مناسب برای بیماران کبد چرب
غذا و نوشیدنی
برای کمک به بهبود وضعیت کبد چرب خوردن غذاهای طبیعی که حاوی کربوهیدرات‌های پیچیده، فیبر و پروتئین هستند نقطه شروع بسیار خوبی است. این مواد غذایی می‌توانند انرژی پایداری را برای بدن فراهم کنند. برخی از افراد برنامه‌های غذایی خاصی مانند رژیم مدیترانه‌ای را انتخاب می‌کنند. این رژیم غذایی انتخاب خوبی برای افراد مبتلا به NAFLD است؛ زیرا این رژیم غذایی قند و اسید چرب اشباع شده را به حداقل می‌رساند.
سیر!
سیر عنصری اصلی در بسیاری از رژیم های غذایی است و تأثیر مثبتی بر پروفایل متابولیک افراد مبتلا به NAFLD دارد.
اسیدهای چرب امگا 3
یکی از تحقیقات فعلی نشان می دهد که مصرف اسیدهای چرب امگا 3 باعث بهبودی چربی کبد در افراد مبتلا به NAFLD می‌شود. غذاهایی که سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 هستند عبارتند از:
- ماهی
- گردو
- دانه کتان
قهوه
برای بسیاری از مردم نوشیدن قهوه صرفا برای افزایش انرژی در طول روز است؛ اما این دانه ارزشمند مزایایی فراتر از انفجار انرژی برای افراد مبتلا به بیماری کبد چرب دارد. تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که مصرف منظم قهوه با کاهش خطر ابتلا به فیبروز کبدی در افراد مبتلا به NAFLD مرتبط است. فیبروز کبد زمانی رخ می دهد که مقادیر زیادی از بافت اسکار در کبد به دلیل آسیب یا التهاب مکرر و طولانی مدت ایجاد می‌شود.
کلم بروکلی
خوردن انواع سبزیجات کامل برای افراد مبتلا به بیماری کبد چرب بسیار مفید و تاثیرگذار است و کلم بروکلی یکی از سبزیجاتی است که افراد مبتلا به بیماری کبد چرب باید آن را در رژیم غذایی خود لحاظ کنند.
چای سبز
استفاده از چای به عنوان گیاه دارویی روشی است که به هزاران سال پیش باز می‌گردد. چای سبز چندین آنتی اکسیدان را برای بدن فراهم می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد که این آنتی اکسیدان‌ها به بهبود علائم بیماری کبد چرب کمک می‌کنند.
گردو
در حالی که تمام آجیل‌های درختی یک میان وعده عالی در هر برنامه غذایی هستند؛ گردو سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 است و برای افراد مبتلا به بیماری کبد چرب فوایدی بسیاری دارد.
همانطور که خوردن برخی از مواد غذایی برای بهبود کبد چرب پیشنهاد می‌شود، خوردن و مصرف موارد زیر برای انها ممنوع است و باید از آنها اجتناب شود. بنابراین ارتباط قابل توجهی بین مصرف آجیل و کاهش خطر ابتلا به NAFLD وجود دارد.
هشداری برای بیماران کبد چرب!
شکر و قندها
طبق تحقیقات علمی، افراد مبتلا به بیماری کبد چرب به ویژه NAFLD، باید از مصرف قند اضافه اجتناب کرده و تا حد امکان آن را محدود کنند. قند اضافی و شکر به افزایش سطح قند خون و افزایش چربی در کبد کمک می‌کنند.
کارخانه‌های قند و شکر اغلب شکر را به آب نبات، بستنی و نوشیدنی های شیرین مانند نوشابه و آبمیوه اضافه می‌کنند. باید توجه داشت که قندهای افزوده در غذاهای بسته بندی شده، محصولات پخته شده و حتی قهوه و چای فروشگاهی نیز وجود دارد.
مصرف الکل
الکل بر کبد مستقیما تأثیر می‌گذارد و به بیماری کبد چرب و سایر بیماری‌ها مانند سیروز کبدی منجر می‌شود. اگر فرد مبتلا به بیماری کبد چرب الکل مصرف می‌کند باید سعی کند تا مصرف الکل را به طور کلی از رژیم غذایی خود حذف کند. الکل اثرات ناخوشایند کوتاه مدت و بلند مدتی بر سلامت جسم و روح می‌گذارد.
غلات تصفیه شده
غلات فرآوری شده و تصفیه شده در نان سفید، ماکارونی سفید و برنج سفید وجود دارد. تولید کنندگان فیبر را از این دانه ها حذف می‌کنند، که این امر می تواند قند خون را افزایش دهد. مردم می‌توانند غلات تصفیه شده را با سیب زمینی، حبوبات، یا گندم کامل و غلات کامل جایگزین کنند.
غذاهای چرب، سرخ شده یا شور
مصرف بیش از حد غذاهای چرب، سرخ شده یا شور کالری دریافتی شما را افزایش می‌دهد و می‌تواند منجر به چاقی شود. چاقی یکی از علل شایع بیماری کبد چرب است. افزودن ادویه‌ها و گیاهان خوراکی به وعده‌های غذایی راهی عالی برای طعم دادن به غذاها بدون افزودن نمک است. بهتر است که به جای سرخ کردن، غذاها را بخارپز کنید.
گوشت
مصرف چربی اشباع شده، میزان چربی اطراف اندام‌ها از جمله کبد را افزایش می دهد. گوشت گاو سرشار از چربی های اشباع شده است و باید از مصرف آن اجتناب نمود. گوشت ماهی، جایگزین مناسبی برای گوشت گاو است.
تغییر سبک زندگی
اگر تا امروز به رژیم غذایی خود توجهی نداشته‌اید، بهتر است قبل از مواجه شدن با بیماری‌های مختلف از وقوع آنها پیشگیری کنید. داشتن یک رژیم غذایی سالم و انجام فعالیت بدنی و ورزش می‌تواند مسیر زندگی شما را تغییر دهد. تفاوت بین داشتن و نداشتن یک رژیم غذایی سالم چند سال بعد مشخص می‌شود. تفاوت این دو بین روی تخت خوابیدن و بستری شدن یا شادابی و احساس خوب زندگی است! اعمال تغییراتی در سبک زندگی می تواند به افراد مبتلا به بیماری کبد چرب کمک کند تا علائم بیماری خود را کاهش داده و آنها را مدیریت کنند.
نمونه هایی از تغییرات مفید در رژیم غذایی عبارتند از:
- کنترل وزن:
برنامه رژیم غذایی سالم با تمرکز بر مصرف کالری مناسب و غنی از مواد مغذی، به افراد با کبد چرب کمک می‌کند وزن خود را کنترل کنند. افزایش وزن می‌تواند تجمع چربی در سلول‌های کبدی را افزایش دهد.
- کاهش چربی در کبد:
رژیم غذایی با محدودیت چربی‌های اشباع شده، به تعادل لیپیدهای خون کمک کرده و تجمع چربی در کبد را کاهش می‌دهد.
- کنترل قند خون:
مصرف میزان مناسب قند و فیبر، به کنترل قند خون کمک می‌کند. این امر در پیشگیری از مشکلات مرتبط با مقاومت به انسولین و کبد چرب بسیار مهم است. اجتناب از قندهایی مانند فروکتوز و شربت ذرت نیز می تواند به کاهش چربی در کبد کمک کند.
- حفظ سلامت قلب:
رژیم غذایی با فراهم کردن مواد مغذی اساسی و افزایش مصرف ماهی و مواد غذایی حاوی امگا 3، می‌تواند به حفظ سلامت قلب و عروق کمک کند.
- پیشگیری از پیشرفت به سیروز کبد:
برنامه رژیم غذایی سالم می‌تواند از پیشرفت بیماری به سیروز کبد جلوگیری کند و سلامت عملکرد کبد را تقویت کند.
- افزایش مصرف آب:
مصرف مقدار کافی آب، به تخلیه سموم از بدن و حفظ سلامت کلی سیستم گوارشی کمک کرده و برای افراد مبتلا به کبد چرب اهمیت دارد. همچنین، کاهش مصرف نمک و چربی‌های اشباع شده، مخصوصاً در گوشت قرمز و فست‌فودها، به پیشگیری از چربی غیرالکلی و سایر مشکلات کبدی کمک می‌کند.
- مدیریت الکل:
رژیم غذایی سالم به افراد کمک می‌کند الگوهای مصرف الکل خود را مدیریت کنند؛ که این موضوع یکی از عوامل مهم در پیشگیری و کنترل کبد چرب است.
- مصرف پروتئین
مصرف متعادل پروتئین نیز برای بدن و فعالیت فیزیکی بسیار حیاتی است. پروتئین‌هایی مانند ماهی، مرغ و محصولات لبنی می‌توانند به بازسازی سلول‌های کبدی کمک کرده و فعالیت کبد را بهبود بخشند.
تاثیر مشاور تغذیه در بیماران مبتلا به چربی کبد
یکی از نقش‌های کلیدی که متخصص و مشاوران تغذیه ایفا می‌کنند این است که برنامه غذایی را برای هر بیمار شخصی سازی کنندکند. واضح است که هر بیمار منحصر به فرد است و هر فردی نیازهای متفاوتی دارد.
انطباق با رژیم غذایی سالم برای بیماران سخت است و احتمال دارد که بیماران بخواهند از فواید رژیم توصیه شده مطلع شوند و درباره ان سوال بپرسند. نقش مشاوران تغذیه نیودایت در اینجا بسیار پررنگ تر از قبل می‌شود.
جمع‌بندی
سلامتی هدیه‌ای گرانبها در زندگی است و ما مسئولیم تا از جسم و روح خود مراقبت کنیم. داشتن یک برنامه غذایی منظم و سالم به ما کمک می‌کند تا از مصرف مواد غذایی ناسالم بپرهیزیم و زندگی سالمی داشته باشیم. از مواد مخدر، سیگار و الکل دوری کنید و سبزیجات را در برنامه غذایی خود قرار دهید. تغذیه مناسب با حفظ وزن سالم، کاهش مصرف قند و چربی و انجام فعالیت‌های ورزشی منظم، از مهمترین راه‌های حفظ و بهبود سلامت کبد است. پس مراقب خودتان باشید!